Muğla'da Kadın Hareketi

Anadolu coğrafyasının engebeli köşesinde yer alan ilimiz Muğla, denizlere uzun sahillerle sınır oluşunun nimetlerinden, yüzyıllar boyu yararlanmasını bildi,

Kuzeybatısındaki Ege Denizi'nin kıyılarımıza komşu ettiği en yakın ada İstanköy.

Güneybatısındaki Akdeniz'in Muğla'ya komşu büyük adası Rodos.

Komşusu Aydın, Denizli, Burdur ve Antalya illeriyle ilişkilerini aşılmaz sıra dağlarla ayıran ve geçilmez nehirlerle zorlaştıran coğrafyanın azizliğini Muğla, deniz ulaşımları daha kolay olan İstanköy ve Rodos'a açılmakla giderdi.

Adalar, Avrupa'nın uzantısı olarak dizilmişlerdi Muğla kıyılarının karşısında. Avrupa'nın yeni buluş ve görüşlerinin Doğu'ya kesintisiz ulaştığı son noktalardı adalar. Batı'nın düşünsel ve teknolojik gelişmeleri, Osmanlı Muğla'sına daima Adalar yoluyla geldi.

Muğla tüccarları (1) bu yolun değerini her zaman, her devirde çok iyi kavradılar.

Yüzü ve gönlü eğitim ve öğretime açık Muğla'nın aydın aileleri de çocuklarını Adalar eğitiminin aydınlığına ve bu aydınlığın Rumeli'ye, Avrupa'ya kadar uzayan merkezlerine göndermeye başladılar (2),

Adaların tecimsel, kültürel, eğitsel varlıkları ve zenginlikleri ailelerin yalnız erkek nüfusuna değil zaman ilerledikçe, kadın nüfusuna da çekici gelmeye başlar.

Çarşı gerisindeki evlerin iç düzenlerini eşlerinin çarşı ve tarla gelirleriyle destekleyen ve sağlamlaştıran Muğla Kadını, ferasetini, tecimsel alanlarda değerlendirmeyi dener.

Bu kararıyla Muğla Kadını toplumun iki önemli olgusuna, kendini artan sorumluluk duygusuyla bağlamış olacaktır.

Giyimde, kuşamda, mutfakta ve tezgahta iyi, güzel, sağlam, sağlıklı mallara olan tutku, Muğla olgularının ilkini belirler (3).

Muğla'nın bilinen diğer önemli olgusu, çocuklarının okuma eğilimlerine sonuna kadar sahip çıkmak ve bu eğilimlerin yönünü Muğla dışındaki eğitim kurumlarına ulaştırmaktır.

Muğla Kadını bu iki önemli olgunun kavrayışını ve anlayışını eşiyle beraber sahiplenmenin sürekli sorumluluğunu duyar (4).

Evdeki sorumluluğunda önemli tasarruf aşamalarına ulaşan Muğla Kadını, kentinin siyasal ve kültürel olaylarındaki gelişim ve değişimlere de her zaman birikimli ve duyarlı yaklaşır.

Çok partili yaşama geçişin daha ilk yıllarında, Muğla Kadını demokratik haklarının bilinçli sahibi olarak önemli kararlarla baş başa görürüz (5).

Bu kararını çok partili yaşamın ilerleyen yıllarında da ve değişik siyasal platformlarda kullanmayı sürdüren Muğla Kadınının kentimizin demokrasi limanı olarak bilinen özgün yapısındaki yeri, ayrı ve ayrıcalıklıdır (6).

En mükemmel şekilde kurmuş olduğu ev içi düzeninin güzelliklerini, belirli dinamizm isteyen politika yollarında bir “ideal” olarak kentinin kadınlarına sunmayı görev bilen Muğla Kadını, Muğla politikasının çağdaş, uygar ve uyumlu yapısında, yeni görgü ve göreneklerin sahibi olarak simgeleşir (7).

Muğla kültürünün ilk çağ temelinde Halikarnaslı kadın Amiral Artemisya'nın sevk ve beceri üstünlüğü vardır. Bu üstün yeteneklerin günümüz Muğla Kadınına çağları aşarak ulaşmış olmasından doğal bir gelişim olamaz. Beceri ve yeteneği üniversal çatıların altındaki kürsülerde, basın-yayın hareketlerinin önünde, dernek-cemiyet kuruluşlarının başında kanıtlayıp göstermeyi sürdüren Muğla Kadını, kadın dünyasının öncü kimliğiyle adını yerel tarihin sayfalarına çoktan geçirmiş bulunmakta (8).

Spor, günümüzdeki konumuyla toplumun ilgi odaklarının hemen hemen en büyüğü. Muğla gençliğinin sporla barışık gönlüne söylenecek cesaret, metanet, haysiyet gibi sözcüklerin bir kadın başkan tarafından söylenmesi, her halde uygulanabilecek demokratik yöntemlerin en uygunu olurdu. Muğla Kadını, kendisine toplumca verilen bu görevi de yerine eksiksiz getirdi. Yeni kurulan spor kulüplerinin başkanlıklarını üstlenen Muğla Kadınları, kadın hareketinin Muğla görüntüsüne, spor güzelliklerini de ekleyerek ölümsüzleştiler (9). Sıladan Muğla'ya her dönüşte dile getirilen, her güzel işin başında söylenen, “Kadın Muğlam” okşaması, etimolojik değeriyle beraber etik güzelliği ve ayrıcalığıyla da kentimizin belirli sloganları içinde yer alır.

Kentimize mal olan bu slogan, tüm kentlerin, güzel, uygar ve çağdaş yapılarına Muğla Kadınından armağan olsun.


(1) Şerif Efendi (Kereste ve kömür ticareti ), Karazeybek Ailesi (Sığla ve kösele ticareti ), Zorbaz Ragıp Bey (Rakı, şarap ticareti ), Gölcüklüoğlu Emin Ağa (Zeytin yağı ve sabun ticareti), Yerkesikli Hoca Şerif Efendi (Tütün), Kale Tavaslı Abbak Süleyman Efendi (Canlı hayvan, deri, palamut, toprak ürünleri), Engürülü Hüseyin Demirel Bey (Rakı, şarap ticareti), Fıstıkoğlu Mehmet Efendi (İpek, çarşaf, dokuma ürünleri), Mustafa Kırmızıoğlu (Tütün)

(2) Zihni Derin (Selanik), Dr. Cevdet Nasuhi Savran (Cenevre), Cavit Aker (Manastır), Mehmet Nuri Özsan (Girit), Hoca Şerif Efendi (İstanköy)

(3) Mangırcıların Bakiye, Koyunşeyhlerin Melek Koçer, Konyalı Ömer Hoca kızı Mesude Narin, Konyalı Ömer Hoca kızı Sabiha Başar, Okkaların Bakiye Tekinalp, Ulalı Hacı Yusuf kızı Naciye Önuçan, Yerkesikli Hacı Kadı kızı Meliha Koçal, Yerkesikli Hacı İsmail Efendi kızı Vasfiye Bakırkaya

(4) " Ev yaparsan tuğladan kız alırsan Muğla'dan" öz deyişi bugün ülkenin her yerinde bilinen ve yeri geldikçe tekrarlanan Muğla'ya özgün deyiştir.

(5) Saadet Öztürk: Ulalı Bekir Ağa kızı.1946 Demokrat Parti Kurucular Kurulu Üyesi.

(6) Güzide Alper (Muğla Belediye Başkanı İskender Alper eşi), Nezahat Dişçigil (Diş. Dr. Neşet Dişçigil eşi), Firdevs Onay (Şevki Onay eşi), Melek Gölcüklü (Şevket Gölcüklü eşi), Türk kadınına seçme ve şeçilme hakkının tanındığı yasanın ardı sıra toplanan 1935 CHP Muğla İl Kongresinde CHP Muğla İl Yönetim Kurulu üyeliklerine seçildiler.

(7) İffet İnan (CHP İl Kadınlar Kolu Başkanı, Halkçı Parti Kurucular Kurulu üyesi, Muğla Belediye Meclisi üyesi), Esin Altaş (Avukat, DYP Muğla İl Başkanı), Zübeyde Fellahoğlu (Gazeteci, Anap Muğla İl Başkanı), Sevinç Göçügenci (Avukat, CHP İl Kadın Kolu Başkanı, CHP Muğla Milletvekili adayı, Belediye ve İl Genel Meclisi üyesi), Tülin Tursun Şahin (Avukat, AKP Muğla Merkez İlçe Başkanı)

(8) Prof. Dr. Nezahat Baydur (İstanbul Üniversitesi Arkeoloji), Prof. Dr. Serpil Gölcüklü (İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi), Prof. Dr. Gonca Onargan (Dokuz Eylül Üniversitesi Matematik Kürsüsü), Prof. Dr. Ayfer Kocabaş (Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Bölümü), Prof. Dr. Yasemin Günay (Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi), Gülören Sungur (Eczacı,Muğla Eczacılar Odası Başkanı), Ayla Kara (Avukat, Muğla Barosu Başkanı), Nurten Doğu (İlk Adım Gazetesi sahibi), Melda Türkeş (Devrim Gazetesi Sahibi), Zübeyde Fellahoğlu (Mğla Gazetesi sahibi), Yelda Gökcan (Şah Gazetesi sahibi), Sadıka Toguç (Yeni Gün Gazetesi sahibi), Hayriye Özsoy (Çağdaş Yaşamı Destekleme Şubesi Başkanı), Hilal Nizamoğlu (Hamle TV Genel Müdürü), Hafize Nizamoğlu (Hamle Gazetesi Yazı İşleri Müdürü)

(9) Saadet Öztürk (Bekir Ağa kızı, Muğla Yılmazspor Kulübü Kurucu Başkanı), Melek Öztürk (OsmanlI Meclisi Mebusanı 1912 dönemi ve TBMM 1920 dönemi Muğla Milletvekili Hazma Hayati Beyin kızı, Ulaspor Başkanı)




Ünal Türkeş
(Muğla Gazeteciler Cemiyeti Başkanı)